16 december 2025
Katrien van Tilborg, senior advisor regelgeving IBR
Het College van toezicht op de bedrijfsrevisoren – ook de Belgian Audit Oversight Board (BAOB) genoemd – organiseerde op vrijdag 28 november 2025 in Brussel een internationale conferentie, “Strengthening audit quality through culture, critical thinking, and professional judgment”. De conferentie, volledig in het Engels, bracht wettelijke auditors, beroepsorganisaties en toezichthouders samen rond de vraag hoe cultuur, kritisch denken en professionele oordeelsvorming de kwaliteit van audits versterken.
Ann De Roeck, secretaris-generaal van de BAOB, leidde de conferentie in goede banen. In haar welkomstwoord benadrukte Bénédicte Vessié, Voorzitter van de BAOB, dat het auditberoep steunt op drie nauw verweven pijlers: organisatiecultuur, kritisch denken en professionele oordeelsvorming. Daarom wilde de BAOB deze conferentie volledig wijden aan deze menselijke factoren in auditkwaliteit.
Het openingswoord was voor Panos Prodromides, voorzitter van de Committee of European Auditing Oversight Bodies (CEAOB) en directeur-generaal van de Cyprus Public Audit Oversight Board (CyPAOB). Hij onderstreepte dat auditkwaliteit ondanks technische regels en standaarden een menselijke aangelegenheid blijft: het gaat niet alleen om compliance, maar ook om kritisch denken, deskundig oordelen, tegenspraak durven bieden, goed leiderschap en samenwerking tussen auditkantoren, toezichthouders, universiteiten en investeerders.
Keynotespreker Anneke Thordsen, projectdirecteur bij het team Auditmarkttoezicht van de Financial Reporting Council (FRC, UK) gaf een inspirerende uiteenzetting over het belang van cultuur binnen auditkantoren. Ze toonde hoe cultuur en gedrag elkaar versterken. Een mindset van betrokkenheid (commitment) is belangrijker dan louter naleving. Ze legde ook de nadruk op goed leiderschap, psychologische veiligheid, continue monitoring, heldere communicatie en opleiding voorbij de technische skills.
Daarna volgde een panneldiscussie, gemodereerd door Panos Prodromides, over de vraag hoe mensen stimuleren om een kritische mindset te ontwikkelen en kritisch te denken in de dagelijkse auditpraktijk. De panelleden, allen professionals uit de auditsector, waren Hilde Blomme (adjunct-CEO van Accountancy Europe), John Boulton (beleidsdirecteur bij ICAEW en technisch adviseur van CCAB voor Accountancy Europe UK), Marie-Noëlle Godeau (partner Audit & Assurance bij Deloitte België), Gillian Lord (wereldwijd leider voor beleid en regelgeving bij PwC UK), Eef Naessens (Audit Partner en Managing Partner Assurance bij EY België) en Inge Saeys (ondervoorzitter van het IBR en partner bij RSM Interaudit BV).
De panelleden bevestigden dat een goede auditor hard skills (technische vakkennis) combineert met soft skills. Levenslang leren werd samengevat in de drie E’s: Education (opvoeding), Experience (ervaring) en Examination (toetsing). Een vierde E werd er nog aan toegevoegd: Eagerness to learn (nieuwsgierigheid). Een sterk auditteam vereist een mix van profielen. Ook het belang van psychologische veiligheid binnen het team werd aangehaald: een cultuur waarin mensen zich veilig voelen, vragen durven stellen en fouten mogen maken. On-the-job coaching is essentieel voor jonge collega’s, waarbij eerlijke feedback het leren versnelt en de kwaliteit versterkt. De houding van leidinggevenden (tone at the top) bepaalt mee de cultuur binnen de organisatie. Er werd ook opgemerkt dat iedereen kritisch kan denken en dat dit kan worden aangeleerd: kritisch denken is een dagelijkse gewoonte. Systematisch noteren helpt details te onthouden en ondersteunt de documentatie. Ten slotte blijft consulteren cruciaal, zowel met collega’s als met de cliënt.
De namiddag stond in het teken van professionele oordeelsvorming (professional judgment) en kritisch denken. Florence Peybernès, Voorzitter van de Haute Autorité de l’Audit (H2A) in Frankrijk, hield vanuit het perspectief van de toezichthouder een toespraak over het belang van kritisch denken. Aan de hand van enkele praktijkcases toonde ze terugkerende inspectiebevindingen die verband houden met onvoldoende professioneel scepticisme.
Daarna leidde Ann De Roeck een paneldiscussie met vertegenwoordigers van de toezichthoudende autoriteiten, met name: José Miguel Almeida (lid van de raad van bestuur van de Portugese Commissie voor de effectenmarkt (CMVM)), Jacek Gdanski (voorzitter van de Poolse Autoriteit voor Audittoezicht (PANA), Ramana McConnon (projectdirecteur in het team Audit & Assurance Policy team bij de Financial Reporting Council (FRC, UK) en Agathe Pignon (plaatsvervangend afdelingshoofd van Public Oversight of the Audit Profession bij de Luxemburgse financiële toezichthouder (CSSF) en voorzitter van de CEAOB-subgroep Inspecties).
Het panel benadrukte het belang van sterke governance en leiderschap binnen de auditkantoren om een checklistmentaliteit te vermijden en een professioneel-kritische ingesteldheid te stimuleren. Er werd ook stilgestaan bij de rol van artificiële intelligentie. AI kan de auditkwaliteit versterken, maar professionele oordeelsvorming blijft een menselijke aangelegenheid. Een vragende, sceptische houding moet routine zijn, en wie ondertekent, blijft verantwoordelijk – ongeacht AI-ondersteuning. Ten slotte werd gewezen op de nood aan duidelijke richtlijnen rond het gebruik van AI.
Na de koffiepauze gaf drs. Sietze De Leeuw, registeraccountant en manager bij de Nederlandse toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) een uiteenzetting over fraudebewustwording (fraud awareness) via professionele oordeelsvorming en kritisch denken. Hij benadrukte dat fraudebewustwording begint met een sceptische basishouding: elk signaal onderzoeken, aannames expliciteren, tegenbewijs en alternatieve verklaringen toetsen, en dit alles zorgvuldig vastleggen in de frauderisicoanalyse in het auditdossier.
De slotbeschouwingen kwamen van Jean-Paul Servais, voorzitter van IOSCO en van de FSMA, en ook voorzitter van het Corporate Governance Committee van de OESO. Hij benadrukte dat auditkantoren een sleutelrol spelen als poortwachters van de marktintegriteit. Technische vaardigheden zijn essentieel, maar een kritische mindset en professionele oordeelsvorming zijn even cruciaal en moeten ingebed zijn in een ethische cultuur waarin leidinggevenden professionele scepsis aanmoedigen en beschermen. Tot slot riep hij op tot blijvende samenwerking tussen toezichthouders en beoefenaars van het auditberoep, om de governance te versterken en de regels en richtlijnen rond het gedrag en de rapportering verder te verfijnen, in overeenstemming met de internationale standaarden en best practices.